گاهی برتری طلبی افراطی تبدیل به یک ویژگی شخصیتی روان رنجورانه می شود برتری طلبی یک الگوی نسبتا پایدار از ویژگی های رفتاری و شخصیتی است که در آن فرد خواهان برتر بودن در همه زمینه هاست. میل به قدرت و تحت کنترل گرفتن امور انگیزه اصلی او برای همه قدم هایی است که برمی دارد. فرد برتری طلب هیچ گونه ضعف و نقص را نمی پذیرد.
میل به برتری طلبی در چه کسانی وجود دارد؟ چرا برخی از افراد نسبت به پیشرفت دیگران حسادت ورزیده و ابراز ناخرسندی می کنند؟ برتری طلبی یا میل به پیشرفت و تکامل از بنیادی ترین نیازهای انسانی است که منجر به رشد می شود. اما همیشه این میل به شیوه ای سالم خود را نشان نمی دهد. گاهی برتری طلبی افراطی تبدیل به یک ویژگی شخصیتی روان رنجورانه می شود که توام با کشمکش ها و تعارضات می گردد. متعاقبا در چنین شرایطی فرد نیازمند اصلاح و درمان است.
تلاش افراطی او برای کسب موقعیت های قدرت طلبانه اغلب تحت تاثیر خود کم بینی و ضعفی است که در خویش ادراک می کند.
تیپ شخصیتی برتری طلب شخصیتی است که خود را ممتاز و برتر از دیگران می‌داند، رقابت‌جو و برتری طلب است و توقعات عصبی او بسیار زیاد است. بزرگ‌ترین توقع او از دیگران این است که دیگران او را سرور خود بدانند و دائما او را تحسین و بر او سجده کنند! این شخصیت بسیار گنده دماغ، طلبکار، پر مدعا، جاه طلب و پرفیس و افاده است. همچنین، پرخاش‌جویی و تجاوز به حقوق دیگران را حق خود می‌داند.
علل برتری طلبی
1. تحسین بیش از حد در کودکی.
2. مقررات خشک فامیلی .
3. سخت گیری زیاد (تحت عنوان انضباط).
4. استثمار و تحقیر کودک.
5. رسیدگی و توجه بیش از حد به كودك.
6. اولویت دادن به همه خواسته های كودك نسبت به دیگران.
تیپ برتری طلب عموما” به سه دسته تقسیم می شوند :
1- نارسیسم
2- کمال طلب
3- پرمدعا
تیپ شخصیتی برتری طلب شخصیتی است که خود را ممتاز و برتر از دیگران می‌داند
شخصیت های دارای ویژگی برتری طلب
برتری طلبی در تمام افراد تا حدودی وجود دارد، اما این ویژگی در برخی اختلالات شخصیت و تیپ های شخصیتی بسیار مشخص تر می باشد.
اختلال شخصیت خودشیفته: خودشیفته کسی است که انرژی روانی و عاطفی خود را معطوف به خود دارد. خود را مطلوب و محبوب می داند و خود را شایسته ستایش و تمجید دیگران می بیند. میل افراطی به برتر بودن و انگیزه های برتری طلبانه در این افراد آن ها را در رده شخصیت های روان رنجور قرار می دهد.
شخصیت های کینه جو: این افراد هر گونه پیشرفت و موفقیت در دیگران را با خشم پاسخ می دهند و طاقت دیدن ارتقا دیگری را ندارند. کینه و حسادت الگوهای رفتاری غالب در این افراد است.
شخصیت های کمال گرا: کمال طلبان با میل به برتری برانگیخته می شوند و با تلاش افراطی برای دستیابی به اهداف سطح بالا و ایده آل ها قدم بر می دارند. این افراد هیچ گونه ضعف در عملکرد را نمی پذیرند.
خصوصیات برتری طلب :
1. وقتی می گوید “من”، منظورش خود ایده آلش است یعنی خود را بزرگ و پرجلال و شکوه می بیند.
2. به نظر او مطلوب بودن یعنی اینکه از دیگران برتر و ممتاز تر باشد.
3. از هر چیزی بوی ناامیدی و ترس و ضعف بدهد، پرهیز می کند.
4. برتری طلبی اش توام با انتقامجوئی است .
5. جاه طلب و در پی اثبات خود و اراده اش است .
6. سمج و انعطاف ناپذیراست:
• چون این خصوصیات در او حالت اماره دارد.
• چون ابزاری برای پوشاندن تمایلات مهرطلبانه ، احساس حقارت، میل به تهمت به خود و تردید درمتشخص بودن دارد ، تا احساس کند شخصیتی قوی دارد و از دیگران برتراست .
7. زیاد بلوف می زند و خود را با ظاهر سازی وارد به همه چیز قلمداد می کند و به همین دلیل دائم در اضطراب است که مبادا مچش گیر بیفتد.
8. از اینکه به سادگی می تواند دیگران را گول بزند احساس لذت ، قدرت و سرافرازی می کند. ولی اگر کسی گولش بزند به شدت احساس ضعف، حقارت، خفت، کم شحصیتی و بلاهت میکند. پس دائم در هراس است که مبادا کسی گولش بزند.
9. در برخورد با انتقاد و کشف خطایش حساسیت و عکس العمل شدیدی از خود نشان می دهد.
10. در خود صفاتی را می پروراند و با ارزش می داند که نشانه جلال ، تسلط و برتری است و او را از دیگران ممتازتر و برجسته تر می کند.
11. سعی می کند دیگران محتاجش باشند و به او اتکا کنند و بر همه كس و همه چیز مسلط باشد.
12. از دیگران می خواهد که نسبت به او رفتار زیردستانه ای داشته باشند.
13. اگر بتواند با هر موقعیتی بسازد و هر مشکلی را از پیش پا بردارد به خود افتخار می کند ولی اگر نتواند بشدت احساس حقارت می کند.
14. احساس خصومت و عناد خود به دیگران را بی پروا و با صراحت ابراز می کند و آنرا دلیل سراحت لهجه و رُك بودن خود می داند.
15. هر کاری دوست داشته باشد می کند و اصلا” فکر نمی کند که چیز قابل تخطئه و مسخره ای در او وجود داشته باشد.
شخصیت برتری طلب
راه های بهبود و درمان برتری طلبی کدامست؟
خودآگاهیتان را بالا ببرید: لازمه افزایش خودآگاهی شناسایی علایق و آنچه که در حال حاضر واقعا هستید می باشد. تفکیک این دو از هم و برنامه ریزی برای رسیدن به آن ها کمک می کند تا شما راه های سلامت تری را برای ارضا نیاز به قدرت و برتری تان را پیش رو گیرید.
شیوه مدیریت اضطراب ها را بیاموزید: از آن جا که برتری طلبان با تلاش های افراطی برای کسب قدرت اند مستعد تجربه اضطراب های شدیدی هستند. روش هایی مثل ذهن آگاهی یا مراقبه برای درمان اضطراب و جلوگیری از بروز هیجانات نامطلوب موثر است.
مهارت های همدلی را یاد بگیرید: برتری طلبان به دلیل خودبینی که دارند منفعت و خواست خود را مرکز توجه قرار می دهند و به همین دلیل قدرت همدلی با دیگران را از دست می دهند. دانستن و یادگیری مهارت های همدلی در درک بهتر دنیای دیگران و دشمن نپنداشتن دیگران موثر است.
از یک روان درمان گر راهنمایی بگیرید: برای بهبود برتری طلبی های افراطی که با مشکل در عملکردهای فردی و اجتماعی همراه می شود و امکان اصلاح فردی ندارند، روان درمانی گزینه مناسبی خواهد بود.
