دلایل استفاده از زایلین در تولید چسب

اگر در رابطه با چسب و مواد شیمیایی در زندگی روزمره برخورد داشته باشید، به احتمال قریب به یقین نام ماده­ای به نام زایلین را شنیده­اید. همانطور که از بحث ما کاملا مشخص است، یکی از کاربردهای زایلین در ساخت چسب است. ما در ادامه این مقاله برای شما همراهان عزیز شیمی فرنو، به معرفی و کاربردهای آن پرداخته و سپس نحوه تهیه این محصول و مزایا و معایب آن را برای شما شرح می­دهیم.

زایلین چیست

اگر بخواهیم مختصرا این ماده را به شما دوستان شیمی فرنو، معرفی کنیم درابتدا باید بگوییم که جنس این ماده شیمیایی، به صورت مایع است. این مایع بی رنگ بوده و قابلیت اشتعال دارد. بعضی افراد از آن، به عنوان یک مایع خوشبو با بوی شیرین یاد می­کنند.

زایلین با اینکه به عنوان یک ماده طبیعی شناخته می­شود اما استخراج آن از طبیعت بسیار سخت بوده و صرفه اقتصادی و زیست محیطی ندارد برای همین بیشتر صنعت گران از خرید زایلین طبیعی و خالص برای محصولات خود، خودداری می کنند.. زایلین طبیعی در نفت و ذغال­ سنگ وجود دارد و از آتش سوزی­های بزرگ همچون سوختن جنگل­ها پدید می­آید. به همین دلیل ماده استفاده شده در صنعت شیمیایی، زایلین مصنوعی می­باشد.

فرمول شیمیایی آن،C₈H₁₀  یا به صورت مفصل  C₆H₄(CH₃)₂، با جرم مولکولی حدود 106 گرم بر مول می­باشد. بر اساس نحوه قرار گیری گروه عاملی متیلی، بر حلقه مرکزی بنزن و آرایش شیمیایی آن­ها ایزومر­های متفاوتی از زایلین به دست می­آید. از جمله ایزومرهای مهم این ماده شیمیایی می­توان به متازایلن، پارازایلن و موادی از این دست اشاره کرد.

بعد از توضیح مختصری که درباره چیستی زایلین دادیم، در ادامه با شما همراهان شیمی فرنو از کاربردهای آن سخن خواهیم گفت.

زایلین چه کاربرد­هایی دارد؟

همان­گونه که ازعنوان مقاله کاملا واضح و مبرهن است، از زایلین در تولید چسب نیز استفاده می­شود. از آن در صنعت ساخت چسب برای کاهش ویسکوزیته و تولید پلیمرهای مورد نظر آن استفاده می­کنند.

به علت ایجاد خاصیت آب گریزی زایلن، برای ساخت لوله های خط انتقال و پوشش­های ضدآّب استفاده می­کنند.

این ماده را به مقدار کم در موادی مانند بنزین، دود سیگار، سوخت هواپیما و … یافت.

در ادامه کاربرد­های بسیار زیاد زایلین، باید به کاربرد آن در دندان­پزشکی اشاره کرد، که آزمایشگاه بافت شناسی و کاربرد در پردازش و رنگ آمیزی بافت از جمله این موارد هستند..

نقل از کاربردهای پراستفاده این محصول است. به عنوان مثال شامل شستشوی داخل کامیون­های باری، ریل­های راه آهن، ظرف رنگ قدیمی، ظروف چند وجهی مخازن هواپیما و هزاران نوع دیگر همگی از کاربردهای این محصول شیمیایی مصنوعی یعنی زایلین می­باشد.

از زایلین در آزمایشگاه­هایی که از یخ خشک استفاده می­کنند، به عنوان خنک کننده ظروف واکنش و حلال حذف کننده روغن های اضافی بهره می­برند.

از دیگر کابردهای آن­ می­توان به باز کردن لوله­هایی که با پارافین گرفته اند و محصولاتی که برای از بین بردن و حل کردن جرم گوش یا همان ماده سرومن گوش استفاده می­شوند، اشاره کرد.

از ایزومرهای آن در ساخت بطری های نوشیدنی، علی­الخصوص نوشیدنی­های گازدار استفاده می­شود. علت استفاده آن در این صنعت سبکی و درعین حال مقاوم بودن در برابر گاز و خورده شدن و خاصیت سدکنندگی قوی در برابر کربن دی اکسید را دارد.

درآفت­ کش­ها، اسپری­ها و در جنگ جهانی در ترکیب گاز اشک آور، رنگ­ها و لاک و ماژیک نیز از آن استفاده می­شده است.

مزایا و معایب استفاده از زایلین

شیمی فرنو در ادامه این مقاله از مزایا و معایب بهره بری از زایلین خواهد گفت. زایلن مانند تمامی مواد موجود روی زمین، علی­الخصوص مواد شیمیایی دارای مزایا و معایب است.

یکی از مزایا و شاید می­توان گفت که مهم ترین مزیت این ماده، کم خطر بودن آن برای محیط زیست است به نحوی که می­توان از آن به عنوان یک ماده دوستدار محیط زیست اشاره کرد. آن یک ماده هیدروکربن چرخه­ای است. هیدروکربن­های چرخه­ای بخار می­شوند و با تاثیر از نور خورشید به چند ماده شیمیایی دیگر تبدیل می­شوند که آنها برای طبیعت بی­خطر محسوب می­شوند.

از مزیت­های دیگر زایلین می­توان به این موضوع اشاره کرد که این ماده بر خلاف اکثریت مواد شیمیایی دیگر در دسته مواد سرطان­زا طبقه بندی نمی­شود.

انسان بیشترین جایی که در معرض این ماده شیمیایی یعنی زایلین قرار می­گیرد، تاسیسات و صنایع شیمیایی است که در آن­ها از این ماده بهره می­برند. همانطور که در ویژگی­های زایلین به آن اشاره کردیم این یک ماده اشتعال­زا است. بنابراین باید از مواردی که ممکن است باعث ایجاد حریق شود، دور باشد و تهویه خاص برای آن در نظر گرفته شود.

برای بعضی از افراد می­تواند حساسیت ایجاد کند. در موارد دیگر، در مواجهه های طولانی مدت و در مواجهه با غلظت بالای این مواد، از راه استنشاقی و پوستی و بلع  و … ، می­تواند سلامتی انسان را به صورت درگیری های مزمن و طولانی مدت و یا حاد به خطر بیندازد.

البته باید اشاره کرد که این مورد بسته به سیستم ایمنی هر فرد و مقدار و غلظت و زمان مواجهه با ماده متفاوت است. از جمله مشکلاتی که می­تواند با توجه به شرایط ایجاد کند التهابات پوستی، سرفه و ادم ریوی، سرگیجه، حالت تهوع و عواملی از این دست مشکلات می­باشد.

زایلین یک ماده سرطان زا نیست. به این موضوع قبلا هم اشاره کردیم، اما باید بدانید ماده ای است که سیستم عصبی انسان را کند کرده و وی را از حالت طبیعی خارج می­سازد.

دوستان و همراهان عزیز شیمی فرنو، تا اینجای کار با مزایا و معایب زایلن هم آشنا شدیم. قبل از ورود به بحث تهیه زایلین باید متذکر شویم که حتما نکات ایمنی را در قبال معایب آن رعایت فرمایید.

نحوه تهیه زایلین

چند روش برای استخراج و تولید زایلن وجود دارد که به صورت مختصر به آن­ها اشاره می­کنیم. یکی از راه های به دست آوردن آن، هنگامی ­است که در فرایند ساخت سوخت کک، در هنگام کربنه شدن ذغال سنگ با اصلاح کاتالیزوری است.

در روش دیگر با استفاده از فرایند Totaray می­توان زایلین و مخلوط­هایش را تولید کرد. روش اصلی این فرایند بر اساس تسهیم نامتناسب تولوئن است. این فرایند دارای دو بخش اصلی راکتور ثایت و جدا سازی محصولات است که در این فرایند ابتدا مواد را به دمای عملیاتی مورد نظر می­رسانند.

در ادامه با روش هایی تبادل گاز و دما انجام می­شود و با استفاده از کاتالیست­های مدرن در این فرایند وزن مولکولی و ترکیب درصد مواد نیز تنظیم شده و در نهایت محصول مورد نظر جداسازی شده و تحویل می­شود.

سخن پایانی

دراین مقاله به همراهی شما عزیزان شیمی فرنو به معرفی دومین آروماتیک پرکاربرد در دنیا، یعنی زایلین پرداختیم. این مایع اشتعال زای مصنوعی با کاربردهای فراوانی که در صنایع مختلف داشت، یکی از مهم ترین مواد کشف شده توسط بشر است. این ماده در اکثر صنایع کاربرد دارد از صنعت هواپیمایی گرفته تا دندان­پزشکی و شستشو و ساخت چسب، که دلیل اصلی آن هم به علت کاهش ویسکوزیته می باشد. البته لازم به ذکر است باید به عوارض این ماده مانند حساسیت و التهابات و کندی سیستم عصبی توجه داشته باشیم و از خود در برابر این موارد محافظت کنیم.