خار پاشنه چیست؟
خار پاشنه در واقع یک زائده‌ی استخوانی است که در زیر استخوان پاشنه‌ی پا شکل میگیرد. در کف پا یک نوار ضخیم از بافت نرم به نام فاسیت‌پلانتار وجود دارد که به استخوان پاشنه‌ی پا متصل است. این نوار ضخیم و محکم موجب تشکیل قوس کف پا شده و به حفظ ثبات پا کمک می‌کند. در صورتی که با گذشت زمان به دفعات زیاد به نوار فاسیت‌پلانتار در کف پا فشار وارد شود، این فشار به نقطه‌ی اتصال فاسیت به استخوان پاشنه منتقل شده و این تنش و فشار‌های مکرر موجب تشکیل خار استخوانی در استخوان پاشنه می‌شود که به آن خار پاشنه گفته می‌شود هر چند بدون وجود خار پاشنه و صرفا با التهاب فاسیای پلانتار تمام علائم می تواند برای بیمار ایجاد شود ، بدون اینکه در عکس خار پاشنه دیده شود .
علت بروز خار پاشنه پا
اگر با گذشت زمان، نوار فاسیت‌پلانتار در کف پا به طور مداوم به استخوان پاشنه فشار بیاورد، نهایتا یک زائده‌ی استخوانی در محل اتصال این دو به یکدیگر تشکیل می‌شود. وارد شدن فشار به استخوان پاشنه توسط نوار فاسیت‌پلانتار عمدتا به خاطر عملکرد غیرطبیعی پا و یا به خاطر وضعیت بد قرارگیری پا (در هنگام ایستادن یا راه رفتن و ..) است. در واقع همان دلایلی که موجب التهاب فاسیت پلانتار (و درد کف پا) می‌شوند، نهایتا به شکل گیری خار پاشنه نیز منجر می‌شوند. این دلایل عبارتند از:
- وضعیت بد قرارگیری پا (در هنگام ایستادن یا راه رفتن و ..) – در صورتی که پای شما بیش از حد به داخل یا خارج چرخش داشته باشد، بافت نرم موجود در کف پا بیش از حد تحت فشار قرار میگیرد و کشیده می‌شود و این مسئله باعث درد و التهاب در کف پا می‌شود.
- گرفتگی عضلات – گرفتگی و عدم انعطاف‌پذیری عضلات ساق پا موجب وارد شدن فشار بیش از حد به نوار فاسیت‌پلانتار در کف پا می‌شود.
- پوشیدن کفش نامناسب که به خوبی از قوس کف پا پشتیبانی نمی‌کند و فشار‌های وارد شده به کف پا را جذب نمی‌کند.
- داشتن اضافه وزن
- افزایش سطح فعالیت
- راه رفتن روی سطوح سخت- راه رفتن با پای برهنه روی سطوح سخت (مانند سیمان یا کاشی) می‌تواند موجب تشدید درد پاشنه شود.
- قوس زیاد کف پا و یا قوس کم کف پا
- مشکلات مربوط به کمر
علائم خار پاشنه
بسیاری از افراد ممکن است به خار پاشنه دچار باشند اما هیچ وقت متوجه آن نشوند چرا که هیچ علائمی‌در آنها بروز نمی‌کند. اما در اغلب موارد، شخص به پاشنه‌درد دچار می‌شود و این درد تنها به وجود زائده‌ی استخوانی مربوط نمی‌شود، بلکه معمولا التهاب و کشیدگی فاسیت‌پلانتار در کف پا است که موجب بروز درد پاشنه می‌شود. البته ممکن است در ابتدای روند شکل‌گیری خار استخوانی، مغز استخوان تا حدودی متورم شود و این مسئله موجب احساس درد در پاشنه پا شود، اما با تکمیل روند شکل‌گیری زائده استخوانی، این حالت برطرف می‌شود. بنابراین علائم ناشی از خار پاشنه پا درواقع همان علائم التهاب فاسیت‌پلانتار در کف پا هستند و این پاسخ به سوالی است که اغلب بیماران از ما می پرسند: از کجا بفهمیم خار پاشنه داریم ؟
- احساس درد شدید در هنگام برداشتن اولین قدم‌ها در صبح و بعد از بیدار شدن از خواب
- احساس درد و خشکی در کف پا هنگام برداشتن اولین قدم‌ها بعد از نشستن به مدت طولانی
- احساس درد در پاشنه پا که در طول روز کم‌کم شدیدتر می‌شود
- احساس کوفتگی یا درد مبهم در پاشنه پا
- احساس خستگی شدید در پاها در پایان روز
- احساس درد در زیر پاشنه‌ی پا، هنگام راه رفتن روی سطوح سخت
از کجا بفهمیم خار پاشنه داریم؟
اگر صبح که از خواب بلند می شوید چند قدم اول شما دردناک است و بعد کم کم درد کم می شود و خصوصا در یک پاشنه علایم دارید احتمال خار پاشنه در شما بیشتر است.
عکس خارپاشنه:
در زیر نمونه های از عکس خارپاشنه را گذاشته ایم
تفاوت بین التهاب فاسیت‌پلانتار و خار پاشنه چیست؟
پلانتار فاسیتیس درواقع به معنای التهاب نوار فاسیت‌پلانتار در کف پا می‌باشد (نوار فاسیت‌پلانتار، یک نوارضخیم و محکم است که در کف پا قرار دارد و از پاشنه‌ی پا تا نوک انگشتان کشیده شده است). اما خار پاشنه، به زائده‌ی استخوانی گفته می‌شود که در محل اتصال فاسیت‌پلانتار به استخوان پاشنه، شکل میگیرد. خار پاشنه پا در واقع بر اثر مزمن شدن التهاب فاسیت‌پلانتار شکل میگیرد.
تشخیص خار پاشنه
معمولا بعد از سوال در مورد سوابق پزشکی بیمار و گرفتن شرح حال او و انجام معاینه فیزیکی، ابتلا به خار پاشنه قابل تشخیص است. یعنی عمدتا تشخیص خار پاشنه به کمک معاینه انجام می شود . البته اگر شک به مشکلات کمر داشته باشیم باید نوار عصب و عضله انجام شود.
معاینه بیمار خار پاشنه جهت پیشگیری و درمان شامل موارد زیر می‌شود:
- ارزیابی قدرت عضلات پا
- ارزیابی دامنه حرکتی پا
- بررسی وضعیت قرارگیری پا (در هنگام ایستادن یا راه رفتن)
- ارزیابی نحوه‌ی راه رفتن بیمار
- ارزیابی توانایی و تحمل بیمار در حین انجام تست تحریک درد
در صورتی که شخص به خار پاشنه دچار شده باشد، می‌توان این زائده‌ی استخوانی را در تصاویر ساده‌ی رادیو گرافی مشاهده کرد، اما التهاب فاسیت پلانتر در این تصاویر قابل رویت نیست و این مورد در تصاویر اولتراسوند که از بافت نرم پا گرفته می‌شود، قابل رویت است.
درمان خار پاشنه
بهترین درمان خار پاشنه
یکی از دلایل شایع مراجعه‌ی بیماران به کلینیک پیشگام، درد پاشنه است و خوشبختانه در 90 درصد موارد، بیمار به درمان‌های انجام شده پاسخگو است و این روش‌ها برای درمان خار پاشنه نتیجه‌بخش و موثر هستند و انجام جراحی تقریبا هرگز لزوم پیدا نمی‌کند. بسیار با بیمارانی مواجه هستیم که همه درمان های خار پاشنه را انجام داده اند ولی جواب نگرفته اند و با توجه به نکاتی مانند علت نهفته خار پاشنه و با تکنیک های درست ، درمان خار پاشنه ظرف مدت کوتاهی بدون جراحی در آنها انجام می شود
هدف از برنامه‌ی درمانی، کاهش التهاب بافت نرمی است که به پاشنه پا متصل است، تا بدین ترتیب بتوان عملکرد و همچنین وضعیت پا را به حالت عادی بازگرداند. برنامه‌ی درمانی هر بیمار با توجه به وضعیت و شرایط او متفاوت است، و شامل ترکیبی از تعدادی از روش‌های درمانی است که در ادامه ذکر شده اند:
- استراحت نسبی و اجتناب از انجام فعالیت‌های پر فشار و انجام ماساژ با یخ، سه بار در روز، برای کاهش التهاب.
- بستن پا با چسب‌های ورزشی مخصوص یا همان Taping ، که به کاهش فشار وارده بر فاسیت‌پلانتار کمک می‌کند و بنابراین موجب تسکین درد می‌شود.
- شاک ویو تراپی
- شاک ویو درمانی فناوری است که به بهترین شکل در افراد دارای خارهای استخوانی مزمن اثر بخش است. شاک ویو تراپی با تحریک تولید فیبروبلاست و تنوسیت به فرایند خود درمانی بدن سرعت می‌بخشد و با تهییج زیاد عصب‌ها درد خار پاشنه را کاهش می‌دهد. درمان شاک ویو غیرتهاجمی است و نیاز به انجام عمل جراحی ندارد. به دلیل ریسک پایین، این روش قبل از جراحی‌های تهاجمی مورد استفاده قرار میگیرد.
درمان‌دستی و جااندازی مفاصل مچ پا در درمان خار پاشنه
انجام این درمان‌ها در کنار ورزش‌های کششی می‌تواند به افزایش انعطاف‌پذیری عضلات کمک کند.
ماساژ برای بهبود خار پاشنه
ماساژدرمانی می‌تواند به عنوان یک شیوه درمانی مکمل، مفید باشد. ماساژ بهتر است با روغن بادام تلخ و روغن نارگیل و بلافاصله بعد و قبل از کشش باشد . ماساژ باید به گونه ای باشد که گویی قصد کندن یک بافت سفت زیر دستتان را دارید .
طب سوزنی در درمان خار پاشنه یا درای‌نیدلینگ (سوزن خشک)
در نقاط ماشه‌ای یا تریگرپوینت در عضلات پایین پا و کف پا می‌تواند در کاهش درد و بهبود عملکرد پا موثر باشد. استفاده از طب سوزنی با روش های تن و تانگ و با شیوه های چینی موجب درمان و کاهش درد خار پاشنه در تعداد زیادی از بیماران خار پاشنه می شود . همچنین استفاده از میکروسیستم ankle هم کمک بسیار زیادی در جواب دهی این روش داشته است.
کم کردن وزن بدن کمک بزرگ جهت اثر بخشی درمان درد پاشنه
شاک‌ویوتراپی:
شاک‌ویوتراپی یک روش درمانی مدرن و بسیار موثر است که در آن امواج صوتی با انرژی بسیار بالا به ناحیه‌ی آسیب‌دیده فرستاده می‌شوند. این روش درمانی نوآورانه، موجب تغییرات پاتالوژیکی در تاندون‌ها، رباط‌ها، کپسول‌هاف عضلات و استخوان‌ها می‌شود و درد ناشی از آسیب‌دیدگی را به طور سیستماتیک بر طرف می‌کند. نتایج حاصل از شاکویو درمانی تنها پس از 3 یا 4 جلسه درمانی نمایان می‌شوند. این روش درمانی خار پاشنه پا علاوه بر تسکین درد، موجب بازیابی کامل دامنه‌ی حرکتی پا شده و در نتیجه تاثیرات مثبتی بر سطح کیفی زندگی شما خواهد داشت.
داروها برای درمان خار پاشنه
داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند ایبوبروفن می‌تواند به کنترل درد کمک کند. شما در صورتی می‌توانید از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده کنید که، به بیماری یا شرایط خاصی که موجب منع مصرف این داروها می‌شود، دچار نباشید. بنابراین هر چند این داروها به صورت غیر تجویزی نیز قابل تهیه می‌باشند، اما بهتر است در مورد مصرف این داروها محتاط باشید و قبل از مصرف آنها حتما راهنمای دارو را مطالعه کرده و دوز مناسبی را مصرف کنید. توجه داشته باشید که ممکن است این داروها با داروهای دیگری که مصرف می‌کنید، تداخل دارویی داشته باشند و موجب بروز مشکلات بسیار جدی برای شما شوند. این داروها می‌توانند کمک کنند که در حین روند بهبودی التهاب فاسیت‌پلانتار، شما درد کمتری داشته باشید. در صورتی که به نظر می‌رسد مصرف این دارو تاثیری در تسکین درد شما ندارد مصرف آنها را متوقف کنید. در صورتی که به بیماری خاصی مبتلا هستید، باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید یا قبلا از داروی ضدالتهاب غیر استروئیدی استفاده کرده‌اید و نتیجه نگرفتید، می‌توانید این موضوع را با پزشک خود درمیان بگذارید تا داروی جایگزین مناسبی را برای درمان خار پاشنه شما تجویز کند.
ورزش برای خار پاشنه:
عضلات ساق پا و تاندون آشیل را حتما کشش بدهید. انجام حرکات کششی قبل و بعد از جلسات تمرینی از اهمیت زیادی برخوردار است. توصیه ما این است که در ابتدای تمرین خود، اول کمی بدن خود را گرم کنید و سپس حرکات کششی را انجام دهید.
کشش کف پا و عضلات ساق پا برای کاهشدرد پاشنه و بهبود عملکرد پا و کاهش فشار وارده با فاسیت‌پلانتار بسیار ضروری است. افزایش قدرت عضلانی پا نیز موجب می‌شود که فشار کمتری به فاسیت‌پلانتار وارد شود.
تزریق برای درمان خار پاشنه دو نوع است
1- تزریق کورتن برای درمان خار پاشنه: ممکن است برای کاهش التهاب ودرد ناشی از آن، تزریق کورتیزون در محل آسیب‌دیدگی تجویز شود. کورتیزون یک ماده‌ی استروئیدی است که عملکرد هورمون‌هایی را شبیه‌سازی می‌کند که به طور طبیعی موجب کاهش درد خار پاشنه می‌شوند.
2- اوزون درمانی خار پاشنه : با کمک تزریق گاز ازن در ناحیه پاشنه هم می توان التهاب و در نتیجه درد خار پاشنه را کم کرد و هم فرایندهای ترمیمی برای درمان خار پاشنه را با کمک یک سیستم طبیعی و سالم فعال و تقویت کرد. بسیاری از بیمارانی که از درمان های خار پاشنه خسته شده اند و همچنان درد دارند با کمک ازن درمانی پاشنه می توانند بهبود قابل توجهی در درد پاشنه خود پیدا کنند.
درمان جدید درد پاشنه با پلاسما وان
هم به عنوان یکی از جدیدترین درمان های کاهش التهاب و ترمیم با مکانیسم یونتوفورزیس و تولید ازن زیر جلدی و بدون ایجاد تزریق رضایت شگرفی را در کنار سایر درمان ها به عنوان جدیدترین درمان خار پاشنه به خود اختصاص داده است .
تکارتراپی برای درمان خار پاشنه:
یکی از تکنیک های مناسب برای کاهش چسبندگی در خار پاشنه استفاده از امواج ردیوفرکوانسی و تکار درمانی با پروتکل های خاص غیر گرمایی است . استفاده از تکار در فاز حاد التهابی خار پاشنه توصیه نمی شود .
درمان خانگی خار پاشنه
ما امروزه جملات زیاذی می شنویم در مورد درمان خانگی خار پاشنه با سرکه سیب ، درمان خار پاشنه با گوجه فرنگی ، درمان خار پاشنه با ابغوره و درمان خار پاشنه با صابون ،درمان خار پاشنه با ماساژ شیشه اب یخ زده و…. ولی واقعیت بهترین درمان خانگی خار پاشنه ماساژ یخ و ماساژ با انگشت شست می باشد ،و البته نیاز به دستگاه شاک ویو و لیزر و کفی طبی اغلب جز لاینفک درمان خار پاشنه می باشد.
درمان جراحی خار پاشنه
خار پاشنه معمولا جراحی نمی شود و جراحی آن مرسوم نمی باشد . در موارد نادر و شرایط خاص آزادکردن خار و فاسیای پاشنه با کمک جراحی و توسط جراحان ارتوپد حاذق در این زمینه صورت می گیرد.
درمان قطعی خار پاشنه چیست؟
درمان قطعی خار پاشنه درمان خود خار پاشنه با روش هایی مانند تزریق و شاک ویو درمانی و ورزش خار پاشنه و …. می باشد در کنار درمان عوامل مستعد کننده ایجاد خار پاشنه مانند مشکلات کم و کف پا صاف و .. .
10 توصیه درمانی دکتر سپهریان برای درمان خار پاشنه:
1) 5 قالب یخ را در داخل پلاستیک بگذارید و به مدت 10 دقیقه صبح و 10 دقیقه شب کف پا را با آن ماساژ دهید .
2) 5 دقیقه صبح و 5 دقیقه شب کف پای خود را با روغن نارگیل ماساژ دهید .
3) ورزش کششی عضلات پشت ساق پا به گونه ای که یک بالش زیر ساق پا قرار گیرد و دست را روی نوک انگشتان بیاندازید و 30 ثانیه و 5 بار این ورزش را تکرار کنید .
4) در داخل منزل حتما با دمپایی راه بروید . بهتر است از صندل ها طبی که در مراکز ارتوپدی فنی ساخته می شود و جای پاشنه آن پد نرم دارد استفاده کنید.
5) کفی طبی جز لاینفک درمان خار پاشنه است . بهتر است کفی طبی از جنس فومی و مطابق استاندارد پای شما ساخته شود . قوس کم و زیاد کف پا در ساخت کفی باید اصلاح شود . کفی ژله ای که فقط قسمت پاشنه را در بر میگیرد بی تاثیر نیست ولی ایده ال نیست چون تمام طول کف پا وقوس داخلی آن را نمی گیرد .
6) سعی کنید از هر میزانی که هستید 3 تا 5 کیلوگرم وزن خود را کاهش دهید .
7) به جای ورزش های که وزن شما روی زمین قرار می گیرد از ورزش هایی مانند شنا و دوچرخه سواری استفاده کنید. این ورزش ها تا 6 ماه بعد از درمان خار پاشنه ادامه یابد .
8 ) استفاده از سرکه سب در درمان سنتی خار پاشنه توصیه شده است. هم خیس کردن حوله گرم با سرکه سیب و قرار دادن داخل کفش و همچنین استفاده خوراکی از ترکیب سرکه سیب و عسل در اّب گرم و خوردن آن صبح ناشتا توصیه شده است.
9) اگر کمردرد دارید نزد متخصص طب فیزیکی حتما آن را درمان کنید. ارتاط کمردرد و خار پاشنه بسیار زیاد است ، گاهی این ارتباط فقط در نوار عصب و عضله تشخیص داده می شود .
10) از شاک ویو درمانی در درمان خار پاشنه حتما استفاده کنید هر چند گاهی جواب آن هفته ها بعد ظاهر میگردد.
کفش مخصوص خارپاشنه
کفی طبی و کفش طبی برای خار پاشنه :
یکی اصلی ترین درمان خار پاشنه کفی طبی است که موجب قرار گرفتن کف پا در وضعیت بهتری شده و از فشار وارده به فاسیت‌پلانتار می‌کاهند. تحقیقات نشان داده‌اند در مواردی که درد پاشنه بر اثر مشکلات بیومکانیکی ایجاد شده است، موثرترین روش درمانی استفاده از کفی‌های طبی (کفش مخصوص خارپاشنه) است که به طور سفارشی ساخته می‌شوند. این کفی‌ها با استفاده از اسکن سه‌بعدی که از پا گرفته می‌شود، تهیه می‌شوند و برای کاهش فشار وارده بر کف پا و بازیابی راستای صحیح پا و در نتیجه عملکرد طبیعی مفاصل، تجویز می‌شوند.
دکتر متخصص پاشنه پا
اگر دکتر متخصص پاشنه می خواهید باید به دکتر ارتوپدی که فوق متخصص پا و مچ پا می باشد مراجعه کنید.
دکتر متخصص پا و مچ پا در شیراز :
دکتر حسین اتحادی جز بهترین پزشکان ارتوپدی در این زمینه می باشند.
