معرفی کتاب یک جاسوس در میان دوستان: کیم فیلبی و خیانت بزرگ
بن مک اینتایر در کتاب یک جاسوس در میان دوستان: کیم فیلبی و خیانت بزرگ، یکی از هولناک‌ترین اسرار قرن گذشته را با جزئیات وا می‌نمایاند. کتاب سرگذشت زندگی کیم فیلبی، جاسوس پرآوازه‌ی سازمان ام‌آی۶ بریتانیا است.
کیم فیلبی، مأموری زیرک و کار کشته که پس از طی مراحل و مراتب ارتقا در این آژانس پیچیده و سراسر ترفند، به تدریج درمی‌یابد که نقابش در حال فرو افتادن است.
قرن بیستم یکی از پرحادثه‌ترین اعصار تاریخ حیات بشر بوده است. وقوع دو جنگ جهانی و پیامدهای آن از جمله جنگ سرد، جهان را به جولانگاه مخاطرات و ترفندهای سیاسی بدل ساخت؛ ترفندهایی که اسرار برخی از آن‌ها تا به امروز رمزگشایی نشده است. کتاب یک جاسوس در میان دوستان: کیم فیلبی و خیانت بزرگ (A Spy Among Friends: Kim Philby and the Great Betrayal) بازگویی یکی از بزرگ‌ترین اسرار این سده است: برملا شدن راز جاسوسی که، تا سال‌ها نزدیکانش او را نمونه‌ی اعلای یک مأمور وطن‌پرست می‌انگاشتند.
کتاب سراسر بر مبنای حقایق و منابع موثق نگاشته شده است؛ با این حال، بن مک اینتایر (Ben Macintyre) با تبحر و سابقه‌ای که در تألیف رمان‌های جاسوسی دارد، با رویکردی داستان‌گونه و گاه طعنه‌آلود به توصیف ساختار دو آژانس اطلاعاتی بریتانیا (ام‌آی۵ و ام‌آی۶) و در کل بررسی فضای سیاسی و اجتماعی انگلستان و اروپا در طول جنگ جهانی دوم و پس از آن پرداخته است. علاوه بر راز بزرگ فیلبی که در طول داستان و با ظرافت قلم نویسنده به تدریج و لایه به لایه افشا می‌شود، صفحاتی از تاریخ معاصر اروپا نیز در خلال این حوادث ورق می‌خورد. دانستن این مطلب خالی از لطف نیست که این اثر، کتابِ محبوب دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا برای مطالعه در تعطیلات بوده است. بی‌شک خواننده‌ی علاقه‌مند از این دریچه به برخی ناگفته‌های دوران جنگ سرد پی خواهد برد و شاید این اثر فرصتی باشد برای پژوهش و مطالعه‌ی بیشتر درباره‌ی یکی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر.
کتاب یک جاسوس در میان دوستان، زندگینامه‌ی دیگری از کیم فیلبی نیست، بلکه بیشتر تلاشی است برای توصیف و بیان شکلی خاص از دوستی، در قالب روایت داستانی؛ رفاقتی که نقشی پراهمیت در تاریخ بازی کرد. این کتاب بیش از آنچه درباره‌ی سیاست، ایدئولوژی و مسئولیت‌پذیری باشد، با شخصیت، سرشت و رابطه‌ا‌ی به شدت انگلیسی و تاکنون ناکاویده سر و کار دارد. از آنجا که فایل‌های ام‌آی۶، سیا و ک. گ. ب. همچنان ناگشوده‌اند، عمده مطالبی که به عنوان منبع استفاده شده‌اند، یعنی شواهد اشخاص ثالث که اغلب بازگویی می‌شوند، منابع دست دوم هستند. جاسوسان مهارت ویژه‌ای در کژیاد سپاری گذشته دارند و همه‌ی شخصیت‌های محوری این داستان کم‌وبیش به جهت تحریف سوابق خود مقصرند. بسیاری از «حقایقِ» پرونده‌ی فیلبی همچنان محل بحث و مشاجره است و نظریه‌ها، اعم از توطئه باور یا غیر از آن فراوان‌اند. در یادداشت‌های پایان کتاب برخی از موضوعات جدل‌انگیز مورد بحث قرار گرفته‌اند. بخش عمده‌ی آنچه درباره‌ی فیلبی نوشته شده است از خاطرات یا مشاهداتی فاقد اسناد و مدارک سرچشمه می‌گیرد؛ بخشی دیگر رنگ‌وبوی تبلیغاتی دارد، و قسمتی هم تخیّل محض است. تا زمانی که پرونده‌های رسمی کامل منتشر نشوند، این حوادث همواره در پرده‌ای از ابهام خواهند بود.
در بخشی از کتاب یک جاسوس در میان دوستان می‌خوانیم:
او مردی لاغر اندام بود که به عنوان یک جاسوس زیرک معروف بود، مردی که نگاه سریع طنزآلودش از پشت عینک گِردش خبر از ذهن کنایه‌آمیزش می‌داد. از نظر رفتار و پوشش، تداعی کننده‌ی رئیس یکی از دانشکده‌های عالی آکسفورد یا کمبریج بود اما با بارقه‌ای از بی‌رحمی دنیاپرستانه که معمولاً در زندگی دانشگاهی قابل مشاهده نیست. خارجی‌ها او را دوست داشتند و خوش خلقی و داستان‌های مستهجنش را می‌پسندیدند. او با آمریکایی‌ها بسیار خوب کنار آمد. تصویر رسمی و بانو منشانه‌ی همسرش در پس‌زمینه این احساس که شعبه‌ی اطلاعات بریتانیا در بیروت را یک جنتلمن اداره می‌کند، تقویت کرد.
الیوت و فیلبی دوباره از هم جدا نشدنی بودند، چه به لحاظ حرفه‌ای و چه اجتماعی. فیلبی ناگهان به روند جمع‌آوری اطلاعات، که تا آن زمان برایش حالت تفریح‌گونه و حتی بی‌علاقه داشت، شتاب داد. الیوت او را به کار می‌گماشت، برایش هدف تعیین می‌کرد، او را به سفر می‌فرستاد و از او گزارش‌هایی را می‌خواست که در قالب مکالمات جمع‌آوری می‌شد.» در طول چهار سال اول در بیروت، فیلبی فقط دو بار از لبنان خارج شد، یک بار به مقصد سوریه و بار دوم برای ملاقات پدرش در عربستان سعودی. به درخواست الیوت، او اکنون در تمام خاورمیانه می‌چرخید؛ مانند عراق، اردن، مصر، کویت و یمن، در ظاهر به عنوان مأموریت روزنامه‌نگاری. این خبرنگار سست و رخوت‌آلود اکنون تبدیل به گردباد خبری شده بود. اما اگر کسی دقت می‌کرد، احتمالاً درمی‌یافت که این خروجی باز هم پایین‌تر از توان تلاش او بود؛ او بیش از آنکه بنویسد، از مکان‌ها و افراد دیدن می‌کرد، دست کم درملأ عام. در نه ماه اولِ سال ۱۹۶۰، او فقط شش مطلب برای آبزرور نوشت. یکی از سردبیران اکونومیست طی دیداری با فیلبی اشاره کرد که به ندرت برای مجله می‌نویسد، و تصادفاً پرسید که آیا برایش «کار با دو کارفرما» دشوار است. فیلبی لحظه‌ای شوکه شد و سکوت کرد، اما بعد دریافت که منظور سردبیر کارفرماهای دو روزنامه است، نه کار جاسوسی او.
